فرشته عالمشاه با نظر به وضعیت این روزهای تالاب گاوخونی، رودخانه زاینده‌رود و وظیفه اهالی هنر در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: نه‌تنها هنرمندان، بلکه تک‌تک افراد جامعه باید برای مسئله تالاب گاوخونی و زاینده‌رود دست‌به‌دست یگدیگر بدهند و متحد از بسترهای گوناگون به مطالبه‌گری اقدام کنند.

وی که خصوصاً در حوزه‌های هنر محیطی و چندرسانه‌ای دست به آفرینش اثر زده است، افزود: در مسیر مطالبه‌گری برای تالاب گاوخونی و زاینده‌رود، خلق آثار هنری اهمیت وافری دارد، هرچند باید به صراحت بگویم که ما هنرمندان اصفهانی در سال‌های گذشته آن‌قدر با هنرمان به این موضوع واکنش نشان داده‌ایم که همگی به یک خستگی رسیده‌ایم.

هنرمندان و درک بحران گاوخونی و زاینده‌رود

این هنرمند و فعال محیط‌زیست ادامه داد: با این حال، باور دارم که باید این خستگی‌ها را پشت‌سر گذاشت و از نو برای گاوخونی و زاینده‌رود به آفرینش هنری دست زد. باید بیش از هر زمانی همدل و همراه صدای‌مان را به مسئولان برسانیم. شاید برخی مشکلات اقتصادی و اجتماعی حاضر اجازه نمی‌دهد تا به‌طور کامل تأثیرات خشکی گاوخونی و زاینده‌رود را بر زیستمان احساس کنیم و واکنش شایسته نشان دهیم.

عالمشاه سپس با تأمل در تأثیرات مخرب خشکی تالاب گاوخونی و زاینده‌رود یادآور شد: شاید هنوز هم برخی درک نکرده‌اند که این معضلات در گسترش انواع بیماری‌ها بین ما و خانواده‌های‌مان نقش جدی دارد، مثلاً چنان‌که متخصصان تأیید کرده‌اند، بر گسترش شماری از سرطان‌ها در جامعه اثرگذار است.

نگاه همه‌جانبه و عمیق‌تر به مسائل زیست‌محیطی

وی تأکید کرد: نباید به مسئله گاوخونی و زاینده‌رود این‌گونه نگاه کرد که مثلاً مشکل کشاورزان ورزنه است، یا اینکه این مسئله گریبان گردشگری ما را گرفته. خیر، این‌طور نیست، ما باید یک نگاه همه‌جانبه به موضوع داشته باشیم و به‌خوبی درک کنیم که خشکی گاوخونی و زاینده‌رود به عمق زندگی‌های ما نفوذ می‌کند و پیامدهای خاص خودش را می‌گذارد.

این هنرمند و فعال محیط‌زیست سپس تبیین کرد: براساس توضیحی که دادم، باید هنرمندان را هم در کنار دیگر گروه‌های جامعه دید، باید همه متحد با صدای رسا خواسته‌مان را بیان کنیم. مطالبه‌گری برای زاینده‌رود به فعالیت‌های قوی‌تر و کنشگری‌های بسیار بیش‌تری نیاز دارد.

همت سرگروه‌های هنری برای احیای گاوخونی

عالمشاه با نظر به اهمیت نقش سرگروه‌های هر شاخه هنری توضیح داد: این سرگروه‌ها باید بتوانند هنرمندان را منسجم و به‌سوی مسئله روز گاوخونی و زاینده‌رود هدایت کنند. باز هم تأکید می‌کنم که هنرمندان باید با بدنه جامعه همراه شوند، چون زمزمه‌های آرام و در گوشه‌وکنار کم‌تر شنیده می‌شود.

وی با نظر به تالاب گاوخونی خاطرنشان کرد: مسئله بسیار مهم، احیای تالاب گاوخونی است که اگر حقابه‌اش را دریافت کند، زاینده‌رود هم زنده و پیروز می‌شود، کشاورزان ما به حقشان می‌رسند، گردشگری جان دوباره می‌گیرد و برخی نگرانی‌های حوزه سلامت پایان می‌یابد. به‌نظرم مطالبه‌گری همه مردم در کنار هم باید برای احیای تالاب گاوخونی باشد، زیرا ریشه اصلی مشکلاتی که امروز بحث می‌کنیم، به همین تالاب بازمی‌گردد.

راه دراز مطالبه‌گری ملی برای محیط‌زیست اصفهان

این هنرمند و فعال محیط‌زیست سپس چنین شرح داد: در موضوع تالاب گاوخونی و زاینده‌رود، اتحاد هنرمندان اصفهان با هنروران دیگر استان‌ها یا مطالبه‌گری اهل هنر در سطح ملی، نیازمند رسیدن به درکی عمیق در مسئله است. ابتدا باید خود هنرمندان اصفهان با مغزاستخوان و جان‌ودل موضوع را درک کنند و واکنش نشان دهند.

عالمشاه اضافه کرد: واقعیت این است که هنرمندان اصفهان مسئله تالاب گاوخونی و زاینده‌رود را بارها به‌ زبان هنر در آثارشان تبیین کرده‌اند و بازتاب داده‌اند، اما شاید به‌گونه‌ای نبوده که هنرمندان دیگر شهرها به‌سوی موضوع موردبحث جلب کنند. البته نمی‌توان انتظار داشت که هنرمندان سایر شهرها نیز این مشکل را از زاویه دید اصفهانی‌ها ببینند و وظیفه ملی‌شان بدانند که کنشگری کنند. برای درک بهتر موضوع از شما می‌پرسم که تاکنون چند هنرمند اصفهانی برای مسائل خاص رود کارون، ارس یا آلودگی هوای تهران اثر هنری خلق کرده‌اند؟

مسئولان حمایت از هنرمندان را فراموش نکنند

وی با نظر به اهمیت تعامل هنرمندان اصفهان با دیگر اهالی هنر در موضوع تالاب گاوخونی و زاینده‌رود اظهار کرد: اصفهانی‌ها باید به برپایی رویدادهای ملی اقدام کنند، هنرمندان اصفهانی باید با شبکه‌سازی ملی بتوانند نظر دیگر هنروران کشور را نیز به این مسئله جلب و به شهرشان دعوت کنند. هنرمندان در کنار اتحاد برای مسئله گاوخونی و زاینده‌رود به یک پشتوانه هم نیازمندند. افرادی هستند که ذهن خلاقی دارند، توانمندند و می‌توانند رویدادهای ثمربخشی برگزار کنند، هرچند تأکید می‌کنم که گاهی مشکلات اقتصادی هنرمندان اجازه نمی‌دهد که مثلاً در مسائل زیست‌محیطی واکنش بجا نشان دهند.

این هنرمند و فعال محیط‌زیست سپس با نظر به اهمیت حمایت مسئولان افزود: باید مسئولان ما از هنرمندان پشتیبانی کنند. باید در سطح ملی و برای همه هنرمندان برنامه‌هایی ترتیب دهند، چنان‌که خود من «جشنواره ملی ویدئوآرتیست» را در اصفهان برگزار کردم. فقط بحث اتحاد مردم یا مثلاً هنرمندان هم مطرح نیست، باید بین مسئولان استان اصفهان هم یک اراده جمعی قوی و اتحاد استوار شکل بگیرد. نمایندگان مجلس، مسئولان محیط‌زیست، آب‌منطقه‌ای، وزارت نیرو، صنایع و دیگران باید در کنار هم باشند.

 یک‌صدا برای حقابه زیست‌محیطی تالاب گاوخونی

عالمشاه با نظر به اهمیت اتحاد مسئولان یادآور شد: نمی‌شود هر ارگان و بخشی برای خودش در گوشه‌وکنار یک تصمیمی بگیرد، همسویی بسیار حائز اهمیت است. بدون شکل‌گیری یک اجماع بین همه دستگاه‌ها نمی‌توان به بحران‌های جاری در مسئله تالاب گاوخونی یا زاینده‌رود پایان داد. اگر همه ارگان‌های استان در هدفمندی خود، حقاّبه زیست‌محیطی تالاب گاوخونی را در نظر بگیرند، چنان‌که مدنظر اداره محیط‌زیست اصفهان هم است، بی‌گمان به نتیجه کاملی دست خواهیم یافت.

وی سپس با نظر به انتقال آب از رودخانه‌های متعدد و سدسازی‌های جدید به اصفهان تبیین کرد: ما تاکنون بارها سدسازی کرده‌ایم و اگر قرار بود دستاوردی حاصل شود، با همین تعداد سد هم باید به هدفمان می‌رسیدیم، فرقی هم نمی‌کند که از کوهرنگ یا کارون یا خلیج‌فارس آب را انتقال دهیم. اگر مشکلات بنیادی را حل نکنیم، رودخانه زاینده‌رود احیا نخواهد شد.

به برداشت‌های غیرمجاز پایان دهید

این هنرمند و فعال محیط‌زیست خاطرنشان کرد: من در جایگاه یک فعال محیط‌زیست سال‌ها است که شخصاً با برخی از طرح‌های مسئولان مخالفت کرده‌ام. انتقال آب از رودخانه‌های دیگر به اصفهان و سدسازی نیز از جمله آن برنامه‌ها است که من موافقش نبوده‌ام. علت مخالفتم را توضیح می‌دهیم؛ شما در نظر بگیرید که می‌خواهید یک مخزن آب را پر کنید و به هرکسی سهمی از آن بدهید.

عالمشاه سپس چنین شرح داد: برای مثل از یک مَشک آب هرکس سهم مشخصی دارد، اما اگر این مَشک سوراخ باشد و از جای‌جای آن آب نشت کند و به جاهای دیگری برود، چه اتفاقی می‌افتد؟ منظورم از این روزنه‌های متعدد همان برداشت‌های غیرمجاز و بی‌رویه است که خارج از توان حجم مخزن آب محسوب می‌شود.

 رسیدگی به حقابه‌ها طبق ضوابط گذشته

وی در تبیین این موضوع اضافه کرد: اگر هرکسی بیاید یک نی یا شلنگ برای خودش به این مخزن وصل کند، به‌جز افرادی که حقابه دارند و به‌راستی باید از آن استفاده کنند، اینجا با معضل بزرگی روبه‌رو می‌شویم؛ آب به برخی جاها می‌رسد، اما به دارندگان حق نمی‌رسد یا آبی به‌اندازه کافی دریافت نمی‌کنند.

این هنرمند و فعال محیط‌زیست با طرح این پرسش که «راه‌حل چیست؟» گفت: ابتدا پیش از هر اقدامی باید مشکل شکاف‌های مَشک را حل کرد. باید جلوی این روزنه‌ها را گرفت، یعنی اولویت، پایان‌دادن به برداشت‌های غیرمجاز است. باید براساس همان تعاریف و روندی که در گذشته وجود داشته است، حقابه‌ها به افراد حقیقی‌شان تعلق بگیرد.

دست برداشت‌کنندگان غیرمجاز باید کوتاه شود

عالمشاه اظهار کرد: اگر انواع و اقسام نی یا شلنگی که در مخزن مَشک جاگذاری شده است، قطع نشود، اگر دست برداشت‌کنندگان غیرمجاز را از مَشک کوتاه نکنند، از هر رودخانه و دریا و دیار دیگری که آب منتقل کنند، مشکلات باقی می‌ماند، چون هنوز سوراخ‌های متعدد مَشک سر جای خودشان هستند، روزبه‌روز بزرگ‌تر هم می‌شوند. اتفاقاً افراد غیرمجاز بیش‌تر از این مخزن استفاده می‌کنند، اگر کسی جلویشان نایستد.

مدیریت منسجم، یکپارچه، کلان و پرقدرت

این هنرمند و فعال محیط‌زیست با تأکید بر اینکه هرجایی محیط‌زیست خودش را دارد، ادامه داد: نمی‌شود به این سادگی بگوییم که برای احیای یک رودخانه آب را از جایی به جای دیگر انتقال بدهیم. کشور ما یک کشور یکپارچه است و نقطه‌به‌نقطه این مرزوبوم به همه ایرانیان تعلق دارد. وقتی به یک نقطه آسیب بزنیم، دیر یا زود آن خسارت در همه‌جا خودش را نشان می‌دهد.

عالمشاه یادآور شد: ما هم‌اکنون در مسئله زاینده‌رود بیش از همه به مدیریت منسجم، یکپارچه، کلان و پرقدرت نیازمندیم. از کشمکش‌ باید مجدانه اجتناب کرد، یعنی هم‌زمان که محیط‌زیست ایران را یکپارچه می‌بینیم، به دور از منازعات برای مردم اصفهان، تالاب گاوخونی و زاینده‌رود هم کاری کنیم. سوءمدیریت‌ها بود که زاینده‌رود را به اینجا رساند، اگر جریانی طبیعی بر محیط‌زیست حاکم بود، این اتفاقات نمی‌افتاد.

کی زاینده‌رود به‌طور کامل آزاد می‌شود؟

وی با اشاره به اینکه امروز در لحظه‌ای حساس از تاریخ زاینده‌رود ایستاده‌ایم، خاطرنشان کرد: اکنون ما با سؤالات بسیاری روبه‌رو می‌شویم. ما با افزایش جمعیت چه‌کار کنیم؟ با تغییرات اقلیمی به چه راهکارهایی احتیاج داریم؟ گسترش صنایع را چگونه سامان بدهیم؟ شرط رسیدگی به این پرسش‌ها حذف روزنه‌های پرشماری است که روی این مَشک وجود دارد، اگر این اتفاق افتاد بی‌گمان می‌توانیم برای مشکلاتی که به‌صورت طبیعی ایجاد شده‌اند، راه‌حل پیدا کرد.

این هنرمند و فعال محیط‌زیست بحث مطالبه‌گری هنرمندان و دیگر گروه‌های جامعه را با وجود انتقال آب از جنوب به اصفهان همچنان پراهمیت دانست و توضیح داد: از همین حالا که هزینه‌کرد انتقال آب به اصفهان دارد نتیجه می‌دهد، بهتر است مطالبه‌گری برای احیای تالاب گاوخونی و زاینده‌رود بیش‌ از پیش دنبال شود. حقابه واقعی محیط‌زیست که اولویت بسیار مهمی است، نباید فراموش شود. همچنان این سؤال باقی می‌ماند که مسئولان دقیقاً چه تدابیری دارند و کی رودخانه زاینده‌رود به‌طور کامل آزاد می‌شود؟