اصغر عبدلی - نگاه کویر

از همان زمان جنگ اول افغانستان در بعد از انقلاب به سمت مرزهای ایران سرازیر شدند. ابتدا آنها را هم‌زبانان و مهاجران کشور دوست و برادر می‌نامیدند. می‌گفتند که بی‌وطن شده‌اند و باید گرامی داشته شوند. مردم میهمان‌نواز ایران نیز هیچ زمان برای مهاجرین افغان کم نگذاشتند.
همان دهه 60 بود که موجی از جنایات و جرایم توسط برخی از مهاجرین در شهرهای ایران گزارش می شد و برخوردی سخت با آنها شروع شد، هر چند بروز جرایم از میزان پذیرش اتباع بیگانه به داخل کشور کم نکرد و روز به روز شمار مهاجران غیر قانونی بیشتر شد و جرائم همچون قتل، تجاوز و به خصوص قاچاق مواد مخدر در بین این گروه افزایش یافت و بسیاری محکوم و در ایران مجازات شدند یا به زندانهای بلند مدت افتادند اما این گره روز به روز بزرگتر شد،
تا به جایی که از دهه 70 در زندان مرکزی اصفهان و تقریبا شهرهای بزرگ ایران بندهای اختصاصی برای مجرمین افغان با عنوان « بند افاغنه» یا بند« اتباع بیگانه» اختصاص یافت. از آن زمان تاکنون همواره بین 500 تا یک هزار افغان همواره میهمان زندان مرکزی اصفهان هستند با جرایمی از قبیل قتل، تجاوز، نزاع، مواد مخدر و...
آمار رسمی روزانه از اخراج حدود 3 هزار افغانستانی از خاک ایران و ورود قانونی بیش از 5 هزار افغان به ایران سخن می گوید! برخی منابع تا چند برابر این آمار را برای افاغنه ای که به صورت قاچاق روزانه وارد کشور می شوند، ذکر می کنند تا به جایی که افغان ها می گویند از زمان عبور از مرز تا زمان مشغول شدن به یک شغل در ایران کمتر از یک روز کامل زمان نیاز است!
در همه این سال‌ها، حضور بی‌حدوحصر افاغنه در ایران منتقدین زیادی داشته است و چه بسیار شهرهایی که حتی ممنوعیت سکونت و اشتغال افاغنه را اجرا کرده اند ( نظیر شهرهای ترک‌نشین آذربایجان) و چه بسیار شهرهایی که برخی از محلاتش کم از کابل و قندهار ندارد و تقریبا این گروه بومی و بالای 80 درصد جمعیت را دارند و ایرانی‌ها در این محلات غریب‌اند. شهرهای اصفهان، مشهد، قم، تهران، شیراز و کرمان سال‌هاست که سرشار از مهاجرین قانونی و غیرقانونی افاغنه هستند.
در سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ اتباع افغانستانی با یک میلیون و ۵۸۳ هزار و ۹۷۹ نفر، حدود ۹۶ درصد کل اتباع خارجی در ایران را تشکیل می‌دهند که با خانواده‌های ایرانی وصلت کردند.
بسیاری از این خانواده‌های افغان با مشاغلی عمومی به ثروت‌های سرشار دست پیدا کردند و ظاهر ، لهجه و رفتارشان بقدری تغییر کرده که نمی‌توان تشخیص داد مهاجر افغان هستند.
مردم و حکومت ایران آن‌قدر با مهربانی با آنها رفتار کرده اند که برخی از آنها متوهمانه و به‌آسانی در فضای مجازی به ایرانیان هتاکی می‌کنند و حتی سالها حضورشان در ایران را نشانه ای از حقوق شهروندی و وطن داری در ایران می دانند.
بخشی از این افغان‌ها که اکنون فرزندانشان شناسنامه ایرانی و خودشان نیز گواهی اقامت گرفته‌اند صاحب باغ، منزل مسکونی و ویلا و اتومبیل هستند و لاکچری زندگی می‌کنند. خریدوفروش می‌کنند که البته در بسیاری از موارد در قامت یک تاجر و بیزینس من شایسته چنین جایگاهی هستند اما این به معنای حقوق بالاتر و ارجحیتشان بر ایرانیان نیست و نخواهد بود .
در کنار مزایای حضور این مهاجران هم زبان همیشه آسیب ها و چالشهایی هم بوده که لازم است به آنها توجه کرد و اقداماتی متناسب برای بروز مشکلات بعدی پیش بینی و اجرا شود .
قبضه کردن کارگری صنایع سنگ، ساخت‌وساز ساختمان و مقنی‌گری یکی از این چالش ها است ، به‌طوری‌که فعالان افغان در این عرصه با اقدام هماهنگ یا اعتصاب می‌تواند زیان‌های میلیاردی بر اقتصاد استان وارد کنند.
اخلال در اقتصاد کشور ناشی از عدم شفافیت در مبادلات مالی با کارفرمایان ، پس‌اندازهای خانگی طلا و ارز و وجه نقد به دلیل عدم اعتماد به بانک‌های ایرانی و مشکلات قانونی در این مسیر از دیگر معضلات اتباع بیگانه است .
خروج ماهانه میلیاردها تومان وجه نقد حاصل از کسب‌وکار آنها در ایران به سمت افغانستان ، رواج خشونت ، بزهکاری و توزیع مواد مخدر ، نزاع، قتل و تجاوز ، گرانی مسکن و نرخ اجاره به دلیل اینکه افاغنه اندوخته خود را در مسکن و رهن و اجاره چند برابری منزل هزینه می‌کنند و عموماً چند خانواده در یک منزل بزرگ زندگی می‌کنند، بهره مندی از یارانه‌ها، سوبسیدها و افزایش هزینه عمومی کشور ، مصرف سوخت ، یارانه نان و خدمات دولتی ، قبضه کردن بازار کار ، تغییر بافت جمعیتی مناطق مختلف و ایجاد چالش های امنیتی و بهداشت عمومی توسط بخشی از این خانوارها از دیگر مشکلاتی است که این مهاجران در پی خواهند داشت .
همه این مخاطرات سبب شده که گاه‌وبیگاه انتقادات تندی در برابر حضور افغان‌ها در شهرهایی از ایران به راه بیفتد و در دو سال گذشته نیز بازار این انتقادها در فضای مجازی بسیار تند شده است و متأسفانه در اماکن عمومی شهری در برخی از مناسبت‌ها، آن‌قدر تعداد افغان‌ها زیاد است که موجب تکدر خاطر شهروندان ایرانی شده است.
گذشته از حس انسان‌دوستی و وظایف بین‌المللی در قبال هم نوعان عزیز افغان ، مهاجرین و جنگ‌زدگان سؤال اساسی این است که آیا حالا که افغانستان به طالبان رسیده و و تحکیم دولت ملی را نمایش داده اند و از ثبات در این کشور صحبت می شود. چه تعداد از این افاغنه به کشورشان بازگشتند؟ چرا باوجوداینکه اکثر این افاغنه نه‌تنها هیچ تخصص فنی و علمی ندارند؛ بلکه با فرزندآوری زیاد باری بزرگ از هزینه بر دوش دولت ایران ایجاد می‌کنند، باز هم با آنها برای ورود یا ماندن در ایران سخت‌گیرانه برخورد نمی‌شود؟ به‌طوری‌که بسیاری از آنها تنها دو روز بعد از رد مرز به ایران برمی‌گردند!
اگر سریعاً نسبت به تصویب و اجرای یک قانون ملی با ضمانت اجرایی در مورد نحوه اقامت و ورود افاغنه و خروج سریع افاغنه غیرمجاز اقدام نشود، بسیار زود این مسئله به یک معضل اجتماعی، فرهنگی و سیاسی بزرگ مبدل خواهد شد یا اینکه طاقت بسیاری از مردم نسبت به برخی رفتار مهاجرین افغان به تنگ آمده و شاهد تعارض‌های غیرقابل‌جبران خواهیم بود.