عزم ملی، توسعه گردشگری و خلاقیت؛ راهی برای بهبود حال صنایع‌دستی اصفهان
ایسنا/اصفهان حال صنایع‌دستی اصفهان خوب می‌شود، اگر عزم ملی پای کار باشد و گردشگری توسعه پیدا کند و به سمت خلاقیت برویم.
اصفهان قطب صنایع‌دستی کشور شناخته می‌شود و در طول تاریخ همواره با وجود تمام اتفاقات و فراز و نشیب‌ها همچنان ماندگار مانده و در دوره صفویه در اوج شکوفایی خود بوده است.
طبق گفته امیر کرم‌زاده، مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان از ۶۰۰ رشته صنایع‌دستی که در دنیا شناسایی شده است، ۱۹۶ رشته صنایع‌دستی در اصفهان وجود دارد. قلمزنی، قلمکاری، منبت، خاتم‌کاری، نگارگری، کاشی‌کاری، قالی‌بافی، میناکاری، سفال و سرامیک مشهورترین صنایع‌دستی اصفهان است.
هرگاه نام اصفهان شنیده می‌شود، در کنار خشکی زاینده‌رود و مشکلات محیط زیستی آن، ناخودآگاه صنایع‌دستی اصفهان نیز در ذهن تداعی می‌شود. به سفره قلمکاری روی میز نگاه می‌کنم، سر می‌چرخانم پشت سرم روی دیوار قاب میناکاری که در یکی از نشست‌های خبری هدیه گرفتم را می‌بینم. به گمانم هر اصفهانی در خانه یا محل کار یک یا چند اثر از صنایع‌دستی دارد، گویی هر شهروند اصفهانی خود هنرمند است یا دلباخته هنر.
بی دلیل نیست که اصفهان به‌عنوان شهر خلاق در حوزه صنای دستی، در شبکه شهرهای خلاق یونسکو معرفی شده و این عنوان به دلیل تنوع و غنای صنایع‌دستی این شهر به اصفهان اعطا شده است. صنایع‌دستی ظرفیت بالایی برای ارزآوری، اشتغال و جذب توریست دارد و می‌تواند ابزاری برای معرفی فرهنگ اصفهان و ایران به دنیا باشد.
در اصفهان حدود ۱۰۰ هزار نفر در تولید و فروش صنایع‌دستی مشغول هستند و در این شرایط و با وجود موانع و مشکلات، معیشت خود و خانواده‌هایشان به صنایع‌دستی گره خورده است. برطرف کردن مشکلات این حوزه عزمی فراتر از اختیارات استانی می‌طلبد. عزمی ملی با همکاری دولت و نمایندگان مجلس.
توسعه پیدا نکردن گردشگری و تأثیر مستقیم آن بر بازار صنایع‌دستی شاید مهم‌ترین مشکل در این حوزه باشد که اصفهان تلاش می‌کند با تبدیل شدن به هاب گردشگری کشور بر این مشکل فائق آید تا شاهد این نباشیم که کسبه به علت کم فروش بودن کرکره مغازه صنایع‌دستی خود را پایین بکشد یا برخلاف میل خود به تغییر کاربری به صنف دیگری روی بیاورد.
در این راستا یکی از اقدامات شهرداری اصفهان ایجاد گذر صنایع‌دستی است؛ محلی برای نمایش کارگاه‌گونه این هنرها که باعث می‌شود گردشگر، خریدار و البته دوست‌دار هنر با قدم زدن در یک گذر از نزدیک فرایند تولید هنر دست را ببیند تا هم قدر این آثار را بیشتر بداند هم متوجه این شود هزینه‌ای که برای هنری می‌کند، ارزشمند است. هنر در این شهر هیچگاه فراموش نمی‌شود، زیرا با مردم آن عجین شده است، اما برای رونق بیشتر و معرفی بهتر آن به دنیا و پویاتر نگه داشتن آن نیاز به همت است. باید دید چقدر برنامه‌های در نظر گرفته شده به رونق صنعت گردشگری و در راستای آن رونق صنعت صنایع‌دستی کمک می‌کند.
حال صنایع‌دستی اصفهان خوب است؟
مهدی جمالی‌نژاد، استاندار اصفهان به ایسنا می‌گوید: تفاوت صنایع‌دستی در اصفهان با بسیاری از شهرهای کشور این است که رزق و روزی مردم به همین هنر وابسته است و بسیاری از افرادی که در زمینه صنایع‌دستی کار می‌کنند تنها حرفه و شغلشان همین است. در نتیجه با نگاه از این منظر حال صنایع‌دستی اصفهان خوب نیست و نیاز به تلاش و همت است، اما من خوش‌بین هستم و خوشبختانه نظام مسائلشان سخت نیست و به راحتی حل می‌شود.
وی می‌افزاید: این افراد مشکلاتی مانند بیمه، عرضه و تقاضا و توریست را مطرح می‌کنند، اما این مشکلات غیر قابل حل نیست. حتی خیلی از این مسائل و مشکلات به تحریم هم وصل نمی‌شود و ما گاهی دچار خود تحریمی هستیم و مسائل را می‌توانیم داخل خود کشور حل کنیم، اما تاکنون حل نکردیم.
استاندار اصفهان بیان می‌کند: در همین مدت محدودی که من استاندار شدم چندین بار در شورای گفت‌وگوی بخش خصوصی و دولت مشکلات را مطرح کردم و در حال پیگیری هستیم، اگر مشکلاتی در سطح استانی باشد این مسائل به‌سادگی حل خواهد شد.
جمالی‌نژاد در رابطه با تغییر کاربری مغازه‌های صنایع‌دستی میدان نقش جهان به غیرصنایع‌دستی می‌گوید: یک زمانی میدان نقش جهان از این نقش خارج شده بود و بیشتر صنایع‌دستی‌ها تبدیل به صنایع خارج از کشور، بدلی و محصولات غذایی شده بود. خوشبختانه همتی شد و دوباره مغازه‌های صنایع‌دستی به روال عادی برگشتند. ما باید تلاش کنیم تثبیت شوند و درآمدزایی داشته باشند تا اگر متولیان این صنعت بهره‌ای ندارند حداقل متضرر هم نشوند و همت مضاعفی را می‌طلبد که اتحادیه، دستگاه‌های دولتی و نمایندگان مجلس ورود پیدا کنند و پای کار بیایند.
صنایع‌دستی اصفهان در رکود نیست
علی قاسم‌زاده، شهردار اصفهان در گفت وگو با ایسنا صنایع‌دستی اصفهان را در رکود نمی‌داند و می‌گوید: صنایع‌دستی اصفهان رو به رکود نیست. ما در حال حاضر حدود ۲۵۰۰ مرکز و کارگاه تولید صنایع‌دستی داریم و حدود ۱۰۰ هزار نفر در اصفهان در تولید و فروش عرصه صنایع‌دستی مشغول هستند.
وی می‌افزاید: وقتی می‌گوییم ۱۰۰ هزار نفر یعنی پنج درصد جمعیت شهر در حال حاضر درگیر این صنعت هستند، بنابراین ما در رکود نیستیم و باید به سمت اوج گرفتن پیش برویم و اتفاقاتی از جمله افتتاح گذر صنایع‌دستی کمک می‌کند که این هنر اوج بیشتری گیرد.
شهردار اصفهان ادامه می‌دهد: گذر صنایع‌دستی دائمی است و هر بار هنرمندان تغییر می‌کنند و ورکشاپ‌های متعدد تشکیل می‌شود. در اصفهان حدود ۲۰۰ رشته هنری داریم و این صنایع‌دستی متعدد به نوبت در این محل کارگاهی به‌صورت ورکشاپ خواهند داشت، البته گاهی ممکن است به اقتضای موردی بازارچه یا عرضه فروش هم داشته باشند، اما هدف و رویکرد اصلی این گذر، آشنایی مردم با این هنر و هنرمندان است.
قاسم‌زاده، توسعه گردشگری را راه حل رونق صنایع‌دستی و تغییر نکردن کاربری مغازه‌های صنایع‌دستی می‌داند و بیان می‌کند: هیچ راه‌حلی غیر از توسعه گردشگری نیست؛ یعنی باید تلاش کنیم که اصفهان باز مهد گردشگری شود.
وی خاطرنشان می‌کند: عرضه و تقاضا اقتصاد را شکل می‌دهد. با اجبار و الزام نمی‌شود با مردم مواجه شد. ما باید کمک کنیم که صنعت گردشگری در اصفهان توسعه پیدا کند و امکان رفت‌وآمد گردشگر فراهم شود. مطمئن باشید وقتی گردشگری به بازار می‌آید و با دلار صنایع دست را می‌خرد مغازه‌های دیگری که تغییر کاربری دادند نیز مغازه خود را مجدد به صنایع‌دستی تبدیل می‌کنند.
تکنیک‌های جدید بازاریابی به فروش بیشتر صنایع‌دستی کمک می‌کند
امیر کرم‌زاده، مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان به ایسنا می‌گوید: به مناسبت هفته صنایع‌دستی، گذر صنایع‌دستی با حضور استاندار، شهردار، نماینده مبارکه در مجلس شورای اسلامی، اعضای شورای شهر، فرهنگ دوستان و هنردوستان استان اصفهان افتتاح شد.
وی می‌افزاید: استان اصفهان به‌عنوان پایتخت صنایع‌دستی ایران قابلیت‌های بسیار زیادی دارد و توانسته شغل بسیار زیادی را برای مردم فراهم کند. تکنیک‌هایی که برای ساخت صنایع‌دستی به کار رفته منحصر به فرد است و این نشان می‌دهد هنر نزد اصفهانیان است و بس.
مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان بیان می‌کند: اصفهان هم از لحاظ کیفیت و هم از لحاظ کمیت در کشور رتبه اول را دارد و به صنایع‌دستی اصفهان می‌بالیم و تشکر می‌کنیم از شهرداری اصفهان که همت خوبی برای حمایت از هنرمندان و ساخت این گذر صنایع‌دستی داشت.
کرم‌زاده خاطرنشان می‌کند: اقتصاد نقش تعیین کننده‌ای در بحث تقاضای صنایع‌دستی دارد و اگر وضعیت اقتصادی مردم خوب باشد بیشتر به سمت خرید صنایع‌دستی می‌روند.
وی تصریح می‌کند: هیچ دوره و شرایطی سبب نخواهد شد که هنر ما روی زمین بماند. ممکن است از لحاظ اقتصادی کمی افت کند، اما مطمئنا و یقیناً صنایع‌دستی راه خودش را باز می‌کند و هنر مانند یک رودخانه‌ای است که اگر به مانعی هم برسد حتما مانع را برمی‌دارد و راه خود را ادامه می‌دهد.
مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان اضافه می‌کند: ما باید با تکنیک‌های جدید بازاریابی و به‌کار بردن خلاقیت، با کاربردی کردن محصولات صنایع‌دستی و صادرات صنایع‌دستی باعث رونق این صنعت شویم.
کرم‌زاده ادامه می‌دهد: بیمه هنرمندان را نیز باید بیشتر کنیم. سال گذشته حدود ۱۰۰۰ نفر را در استان اصفهان بیمه کردیم. به دنبال تسهیلات تحریک تقاضا هم هستیم که این هم می‌تواند در اقتصاد صنایع‌دستی تاثیر بگذارد.
وی تأکید می‌کند: نمایشگاهی را به‌صورت موقت در چهل‌ستون بنا کردیم که هنرمندان شهرستان‌های مختلف حتی کسانی که در مشاغل خانگی فعالیت دارند محصولات تولیدی خود را عرضه کنند، همچنین نمایشگاه‌های عیدانه پیش‌بینی شده است که حدود ۶۰۰ غرفه صنایع‌دستی سوغات در عید داشتیم که هنرمندان در حوزه صنایع‌دستی ۴۵ میلیارد تومان در عرض حدود ۲۰ روز فروش داشتند.
مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان اظهار می‌کند: حمایت‌هایی در حال انجام است، اما در شغل صنایع‌دستی هم مثل سایر مشاغل تخصص و تنوع و شناخته شدن در بازار مهم است. باید بازار را شناخت و تکنیک‌هایی که می‌تواند به فروش بالای صنایع‌دستی کمک کند را به‌کار برد و این نیازمند خلاقیت است. به‌عنوان مثال تلفیق صنایع‌دستی و کالای کاربردی طالب زیاد دارد. به کار بردن صنایع‌دستی روی قاب موبایل یا استفاده از سوزن‌دوزی و هنرهای اینچنینی روی روسری و مقنعه از این دست خلاقیت‌ها است که فروش خوبی هم دارد.
کرم‌زاده، تغییر کاربری‌های مغازه‌های صنایع‌دستی در میدان نقش جهان را خلاف ضوابط میراث فرهنگی می‌داند و می‌گوید: ضوابط ثبت جهانی اجازه تغییر کاربری نمی‌دهد و هر کسی هم تغییر کاربری داده ما در مراجع قضایی حتی علیه آن اقامه دعوی کردیم و در مرجع قضایی پرونده باز دارند. تعیین کاربری در حوزه بناهای تاریخی جزء تکالیف و وظایف قانونی میراث فرهنگی است.
به گزارش ایسنا، شرط رونق صنعت صنایع‌دستی، بهبود وضعیت گردشگری اصفهان است و امید است با تقویت روابط با کشورهای دیگر از جمله شهرهای خواهرخوانده و حضور در عرصه جهانی به عناوین مختلف از جمله پایتخت گردشگری شهرهای آسیایی به این امر کمک شود. در این سال‌ها رشته‌هایی از جمله پرده‌بافی کاشی زرین‌فام، نقاشی قهوه‌خانه، نقاشی پشت آینه، ماشته‌بافی، اسلحه‌سازی، دلوسازی، شانه‌سازی و مینای شکر منسوخ شده است. هنرهایی که بسیاری از ما حتی اسم آن‌ها به گوشمان نخورده است. چه بسیار هنرهای دیگری که شاید اگر به آن‌ها نیز اهمیت داده نشود به‌زودی منسوخ شوند. شاید دور از ذهن نباشد کشورهایی که درصدد ساخت هویت فرهنگی هستند با ترغیب هنرمندان اصفهانی باعث مهاجرت آن‌ها شوند و روزی از میناکاری دبی یا قلمکاری عربستان بشنویم. هنر در اصفهان فقط هنر نیست، بلکه امرار معاش، ذوق و اعتبار است.
